11 września 2024, środa
Koncert zespołu IL TEMPO w ramach programu „Kultura w sieci”
Zapraszamy Państwa na koncert siedemnastowiecznej muzyki wpisującej się w uroczysty i refleksyjny czas radosnego oczekiwania na Boże Narodzenie.
W trzydziestoletniej historii naszego Zespołu IL TEMPO muzyka tworzona i wykonywana przez artystów dworów królewskich, kościołów i oratoriów w XVII w. zajmuje szczególne miejsce. Dlaczego? …
Odpowiedź wydaje się oczywista. W celu zrozumienia Bacha, którego twórczość jest punktem zwrotnym w historii muzyki, rozpoznajemy inspiracje lipskiego kantora i jego poprzedników. Doświadczenie tej prebachowskiej drogi – prowadzącej przez wiek XVII – przywodzi fascynujące brzmienia, bogactwo instrumentarium, możliwości improwizacyjne i delektowanie się poznawanym na nowo całym spektrum musica moderna.
Spośród ogromu skarbów muzycznych XVII w. (tak sacrum jak profanum) nam, czyli zespołowi warszawskiemu, największą radość sprawia poznawanie i wykonywanie dzieł artystów Zamku Królewskiego w Warszawie.
W prezentowanym programie są obecne dwa prawdziwie polskie nazwiska – Adam Jarzębski i Andrzej Rohaczewski.
Pierwszy z wymienionych artystów, po trzech latach pracy jako skrzypek w kapeli Jana Zygmunta (elektora brandenburskiego w Berlinie) i rocznym studiowaniu muzyki włoskiej w Italii, przybywa na warszawski dwór Zygmunta III Wazy i tu do końca życia pozostaje na stanowisku muzyka kapeli królewskiej. Z jedynego zachowanego w rękopisie zbioru 27 kompozycji Canzoni e concerti (wyd.1627) wybrałam 1.część concerto Cantate Domino – wykorzystującą materiał „Vestiva i colli” G. P. da Palestriny, słynnego madrygału, będącego inspiracją dla wielu późniejszych kompozytorów.
Ten sam motyw można także usłyszeć na początku „Canzon a 4” Andrzeja Rohaczewskiego – kompozytora i nadwornego organisty księcia Albrychta Władysława Radziwiłła, pana na Ołyce i Nieświeżu.
Sonaty Kaspara Förstera juniora – niezwykle kreatywnej postaci związanej z Zamkiem Warszawskim i kapelą Wazów – stanowią od wielu lat żelazny repertuar IL TEMPO. Dzisiaj prezentujemy dwie z nich: kościelną Sonatę ex G i świecką „La Sidon”– muzyczny portret niemieckiego wirtuoza skrzypiec, zarazem mistrza stylus phantasticus, Petera Samuela von Sidon.
Inny przykład nurtu profanum – wnoszący niezwykle wysmakowane połączenie imitazione della natura z wirtuozerią skrzypcową i ewidentnym poczuciem humoru kompozytora – zawdzięczamy wybitnemu skrzypkowi włoskiemu, Marco Uccelliniemu, capo degl’instrumentisti i maestro di capella na dworach książęcego rodu d'Este oraz w Katedrze w Modenie.
„Aria Nona” daje wykonawcom dowolność i szansę dobrej zabawy w tworzeniu teatru dźwięku wspólnego koncertu „Pani Kury” (la Gallina) z „Panem Kukułką” (il Cucco) podczas ich zaślubin.
Sonaty Aldebrando Subissatiego na skrzypce solo i basso continuo są jedynym zachowanym świadectwem jego twórczości, niezaprzeczalnie związanej z Zamkiem Warszawskim. Wartość tych utworów została wielokrotnie potwierdzona podczas koncertów i prezentacji (np. „Eksataza w malarstwie i muzyce”) mojego autorstwa.
„Sonata XV in a” jest typowym przykładem siedemnastowiecznej wirtuozowskiej jednoczęściowej sonaty włoskiej.
Natomiast Sonata XVII, skomponowana do wykonywania w Wigilię Bożego Narodzenia, ma tytuł zaczerpnięty z antyfony Orietur sicut sol salvator mundi et descendet in uterum virginis sicut ymber super gramen, Alleluia. (Zbawca świata wzejdzie jak słońce i zstąpi w łono dziewicy jak deszcz na trawę, Alleluja).
Sonata Zwiastowanie H. I. Franza von Bibera, genialnego wirtuoza skrzypiec, muzyka kapeli dworskich arcybiskupów w Ołomuńcu, Kromieryżu i Salzburgu, rozpoczyna słynny cykl Sonat Misteryjnych (Różańcowych). Każda z Sonat tego cyklu jest muzycznym rozważaniem kolejnych Tajemnic Różańca. Mamy tu do czynienia z głęboko mądrym - być może dzięki wykształceniu zdobytemu przez kompozytora w jezuickim gimnazjum – przedstawieniem muzycznego obrazu Misterium w połączeniu z najwyższej klasy techniką i znajomością idiomu skrzypiec.
Pośród artystów dworów królewskich i arcybiskupich, słynnych koncertmistrzów i kapelmistrzów XVII wieku nie może zabraknąć muzyki Arcangelo Corellego, a w czasie Adwentu – radosnej i poruszającej sonaty da chiesa, a taką jest Sonata nr 9 op.1 (wyd.1681, zbiór dedykowany Królowej Krystynie z Wazów). Natomiast Sonata e-moll Purcella (ze zbioru wydanego w 1683 r. w Londynie), nasączona harmonią przedziwną, zaskakującą, wynikającą z połączenia ekspresji włoskiej z angielską, doświadczoną już nowym stylem po Restauracji Stuartów w 1660r., wprowadza nastrój refleksyjny i taneczny zarazem.
Wykonywane przez nas utwory – ujęte w program rozpoczynający się i kończący zróżnicowanymi przeznaczeniem i charakterem Sonatami Förstera – ujawniają indywidualność każdego z kompozytorów. Jednocześnie słyszalne jest podobieństwo w kreowaniu myśli harmonicznej i operowaniu przestrzenią brzmienia instrumentów, a dzięki temu w pobudzaniu wyobraźni słuchacza.
Dzięki podróżom artystycznym, wymianie doświadczeń i myśli, korespondencjom, zasadom komponowania i interpretacji przekazywanym z pokolenia na pokolenie – czyli dziedzictwu, z którego i my, żyjący na przełomie XX i XXI wieku możemy czerpać – przekazujemy Państwu jak najlepiej przez nas zrozumiane skarby muzyczne XVII wieku.
Agata Sapiecha
